Obraz bitwy pod Racławicami

Obraz bitwy pod Racławicami, tak zwana Panorama Racławicka, został namalowany przez Jana Stykę, Wojciecha Kossaka i wielu innych malarzy, w latach 1893-1894. Pretekstem do powstania dzieła, była setna rocznica owej bitwy. Dzieło namalowano także w celu uświetnienia Powszechnej Wystawy Krajowej, organizowanej w tym samym roku we Lwowie.

Bitwa pod Racławicami, miała miejsce w 1794 roku i była jedną z najważniejszych potyczek Powstania Kościuszkowskiego. Na polu bitwy, które leżało na styku trzech wiosek: Racławice, Janowiczki i Dziemięrzyce rozegrała się walka wojsk polskich, dowodzonych przez naczelnika Tadeusza Kościuszkę, z wojskami imperium rosyjskiego, którymi dowodził generał major Aleksander Tormasow. Wygrana wojsk polskich, nie tylko podniosła ducha w narodzie, ale także zmobilizowała do dalszej walki przedstawicieli wszystkich stanów. W bitwie tej brały udział oddziały chłopskie, tak zwani kosynierzy, a także pikinierzy, oddziały piechoty i kawalerii narodowej. Potyczka pod Racławicami rozegrana została w celu, ułatwienia wojskom polskim, szybszego przebicia się do Warszawy i udaremnienia Rosjanom zdobycia stolicy. W wyniku bitwy, poległo znacznie więcej Rosjan niż Polaków. Oddziały Kościuszki zdobyły dwanaście dział, ponad tysiąc karabinów, a także umundurowanie i obuwie, które rozdano walczącym chłopom.

Panorama Racławicka, znajduje się obecnie w Muzeum Sztuki we Wrocławiu, gdzie wybudowano dla niej specjalny pawilon. Obraz prezentowany jest tak, że oglądając go, ma się wrażenie spoglądania na trójwymiarowe dzieło. Wchodząc do sali, której owalne ściany są jednocześnie malowidłem, odnosi się wrażenie bycia w środku pola bitwy. Efekt ten potęgowany jest przez leżące na podłodze przed samym płótnem, przedmioty związane z tematyką obrazu.

Panorama Racławicka jest artystyczną wizją bitwy, mimo to, twórcy dzieła, bardzo wiernie i szczegółowo oddają przebieg wydarzenia. Zanim zaczęli uwieczniać na płótnie bitwę pod Racławicami, odwiedzili to miejsce i wykonali dokładne szkice okolicznych pól, dróg, elementów przyrody, topografii terenu i zabudowań. Panorama Racławicka, to nie tylko obraz dowódców pola bitwy, samego pola i walczących oddziałów, to także realistyczne i wiernie oddane tło, w postaci nieba, drzew i krajobrazu wsi, przy których rozegrała się bitwa. Najważniejsi jednak są ludzie: oddziały kawalerii narodowej, chłopskie oddziały powstańcze i żołnierze rosyjscy. Po stronie polskiej, najważniejszymi postaciami obrazu są naczelnik Tadeusz Kościuszko, generał Łukasz Biegański, generał Antoni Madaliński, Wojciech Bartosz i inni. Po stronie rosyjskiej, pierwszoplanowymi postaciami są: generał Aleksander Tormasow i pułkownik Muromcew.

Spoglądając na Panoramę Racławicką, możemy dowiedzieć się, jak wyglądało ubranie, uzbrojenie i wyposażenie obydwu armii. Obraz przedstawia sylwetki koni i walczących na nich jeźdźców, działa armatnie i najważniejsze sceny bitwy.

Głównymi autorami dzieła są Jan Styka i Wojciech Kossak, ale przy obrazie pracowało jeszcze wielu innych twórców. Styka namalował Kościuszkę, chłopów zdobywających rosyjskie działa i kosyniera Wojciecha Bartosza. Dziełem Kossaka jest koń, na którym siedzi Kościuszko, sztab naczelnika oraz żołnierze rosyjscy i oddziały kawalerii narodowej. Namalowanie nieba i krajobrazu bitwy, powierzono Ludwikowi Bollerowi. Ręką Tadeusza Popiela, zostały namalowane drzewa i zabudowania wiejskie. Kossak kierował Tadeuszem Rozwadowskim i Teodorem Axentowiczem, którzy malowali sceny batalistyczne.

Panorama Racławicka, przeszła długą drogę, zanim została udostępniona szerokiej publiczności we wrocławskiej rotundzie. Jak wiadomo, dzieło powstało we Lwowie w roku 1894. Do roku 1944 można je było oglądać w okrągłym pawilonie ustawionym w tamtejszym Parku Stryjskim. W dwa lata po słynnej wystawie, obraz przewieziono na Węgry, gdzie również odbywała się ważna wystawa. Dzieło Kossaka i Styki zyskało uznanie i podziw wielu odwiedzających ją Węgrów. Czas drugiej wojny światowej, obraz spędził w ukryciu, a ukrywano go przed armią czerwoną w klasztorze bernardynów. Tuż po wojnie, władze polskie odzyskały obraz i umieściły go we Wrocławiu. Następne lata, obraz spędzał w różnych magazynach lub salach, gdzie prezentowano jedynie jego fragmenty. Władze PRL-u nie chciały drażnić „przyjaciół ze wschodu”, eksponując obraz przedstawiający zwycięstwo Polaków nad armią rosyjską i nie miał znaczenia fakt, iż nie była to armia czerwona lecz carska. Oficjalnej i całościowej prezentacji, doczekała się Panorama Racławicka, dopiero w roku 1985, choć pawilon dla dzieła, budowano od końca lat pięćdziesiątych.

Panorama Racławicka w liczbach:
Do namalowania dzieła, wykorzystano czternaście kawałków płótna żaglowego sprowadzonego z Belgii, z których każdy miał piętnaście metrów długości. Całość została zszyta i przymocowana do specjalnego rusztowania. Płótno obrazu ma sto dwadzieścia metrów długości i piętnaście metrów szerokości. Malunkiem pokryte jest prawie całe płótno, co daje tysiąc osiemset metrów kwadratowych obrazu. Na samo zagruntowanie płótna, potrzebne było siedemset pięćdziesiąt kilogramów farby. Wykonanie obrazu, zajęło jego twórcom okrągły rok.