Jan Matejko - StańczykStańczyk na dworze królowej Bony po utracie Smoleńska to jeden z najważniejszych oraz najbardziej znanych obrazów wykonanych przez polskiego malarza. Co więcej, jest on również dziełem przełomowym w twórczości jego autora – Jan Matejko od tego obrazu, rozpoczyna przygodę z całym cyklem obrazów historycznych, na których widoczny jest atak na magnaterie, obnażanie jej wad i oskarżanie jej.

Analiza obrazu

Na obrazie główną i dominującą postacią jest Stańczyk, znajduje się on w centrum dzieła. Z kolei, kolorami najbardziej rzucającymi się w oczy są: czerwień oraz czerń. Oprócz nich na obrazie widoczna jest również ciemna zieleń. Wszystkie te kolory symbolizują ból, cierpienie, zepsucie, strach oraz krew, wojnę, pożogę. Ciemna paleta barw jest symbolem, pesymizmu.

Kompozycja obrazu jest zamknięta, a dokładniej mówiąc – pozornie otwarta. Na obrazie widoczne jest okno, za którym jednak jest ciemność, dostrzec można także spadającą kometę – znak śmierci oraz wojen. Drugim elementem, który świadczy o pozornym otwarciu obrazu, są otwarte drzwi do sali, w której bawią się goście. Kolor dominujący w tej sali jest  intensywnie czerwony, a stańczyk siedzi odwrócony plecami do bawiących się ludzi. Jeśli chodzi o światło, wyraźnie widać, że niektóre elementy obrazu są intensywnie oświetlone, jednak nigdzie na obrazie nie zostało umieszczone źródło światła. Pierwszym z tych miejsc jest stolik oraz leżące na nim dokumenty – światło padające na tę część obrazu jest żółte i jasne. Światło padające z kolei na salę bawiących się gości jest o wiele ciemniejsze, krwistoczerwone, które charakteryzować może zdradę narodu oraz obojętność o sprawy państwa. Obraz jest bardzo statyczny – Stańczyk jest znieruchomiały, jakby zastygły w zamyśleniu.

Interpretacja

Obraz jest autoportretem malarza. Wiemy to stąd, że Stańczyk został obdarowany twarzą Jana Matejki. Możemy zatem założyć, że rzeczywistość Stańczyka jest równoznaczna z rzeczywistością autora obrazu. Kolorystyka, kompozycja, oświetlenie – wszystko wskazuje na pesymistyczny wydźwięk dzieła – jest to prawdopodobnie spowodowane przeczuciem zbliżającej się klęski, upadku Polski i wybuchu powstania styczniowego. Znając poglądy Jana Matejki, jego przychylność Józefowi Szujskiemu, stańczykom oraz krakowskim konserwatystom, można wnioskować, że obraz ten jest sprzeciwem wobec idei powstania.

Technika: olej na płótnie

Rok powstania: 1862

Nurt artystyczny: historyzm

Temat obrazu: malarstwo historyczne, autoportret

Ekspozycja: Muzeum Narodowe w Warszawie